Category: સ્વાનુભવ

પાયાનું ઘડતર – ચિરાગ પટેલ Dec 25, 2006

થોડા સમય પહેલા એક સરસ પુસ્તક વાંચવામાં આવ્યું – The Monk Who Sold His Ferrari by Robin Sharma. થોડું જુનું પુસ્તક છે, પરંતુ એમાં લખેલી બાબતો હંમેશા પ્રસ્તુત છે, તેથી એનો સારાંશ મેં અહીં મુકવાનો પ્રયત્ન કર્યો છે. સારાંશમાં મેં જો કે મારો પોતાનો અભિપ્રાય અને અર્થઘટન ઉમેર્યા છે.

મૂળ પુસ્તક ખૂબ જ રસપ્રદ શૈલીમાં એક વાર્તા સ્વરૂપે રજુ થયું છે. એમાં એક ખૂબ જ નામાંકિત વકીલ, સફળ વકીલ તેના જીવનમાં આવેલ રોચક વળાંક વિશે એક મિત્ર વકીલને સમજાવે છે. એ પોતાના અનુભાવો અને સમજણોને એક નવી દ્રષ્ટિએ મૂલવે છે અને નવા સિધ્ધાંતો જીવનમાં પ્રસ્થાપિત કેવી રીતે કરવા તેનું વિસ્તૃત વર્ણન કરે છે. લેખક શર્માએ ભારતીય સંસ્કાર અને જીવનમૂલ્યોને આ વાર્તા દ્વારા સમજાવવા કોશિશ કરી છે. મારી દ્રષ્ટિએ આ સિધ્ધાંતો આપણે દરેક જાણીએ છીએ. આપણી પાસે ઘણો મોટો આધ્યાત્મિક અને તત્વ/સત્વ ચિંતનનો ખજાનો છે. પરંતુ, ખેદની વાત એ છે કે આપણે એ બધું ભૂલી ગયા છે. ભારતની આર્થિક પ્રગતિમાં એ બધાં મૂલ્યોનું સતત ધોવાણ થતું ચાલ્યું છે. યુવાવર્ગ સવાયો અમેરિકન થઇ રહ્યો છે, અને એમાં ગૌરવ અનુભવે છે. આવું થવાના ઘણાં બધાં કારણો છે, પરંતુ એ બધી ચર્ચા ફરી ક્યારેક કોઇ લેખમાં કરીશું.

પુસ્તકમાં વર્ણવેલાં સાત પાયાનાં સિધ્ધાંતો:

1. મનને કેળવો

મનનો સ્વભાવ છે, એને મળતી માહિતીનું પૃથક્કરણ. અને મનને નિરંતર કોઇને કોઇ માહિતી મળ્યા જ કરતી હોય છે. આપણી બધી ઇંદ્રિયો, અવયવો હરહંમેશ એમનું કાર્ય બજાવતી હોય છે. હર એક પળ આપણે આપણી જાણ બહાર કે આપણી જાણમાં કોઇને કોઇ કાર્ય કરતાં જ હોઇએ છીએ. મન મર્કટ એમાં જ અટવાયા કરતું હોય છે. જો મન આ બધામાં અટવાયા કરવાને બદલે કોઇ નક્કર ધ્યેયમાં પરોવાયેલું રહે તો આપણે ઘણાં અણધાર્યાં પરિણામો ધારીને મેળવી શકીએ.

મનને યોગ્ય કુદરતી ખાતર/પાણી આપો. એનું બાળકોને ઉછેરતાં હો એવી રીતે લાલન-પાલન કરો. તમે મનને કાબુમાં રાખો, નહિ કે મન તમને કાબુમાં રાખે.

જ્યારે તમે કોઇ અયોગ્ય વિચાર કરો કે તરત જ એનાથી વિરુધ્ધ વિચાર કરો. જેમ કે, મન કોઇની નિંદા કરતું હોય તો તરત જ તમે મન પર કાબુ કરીને એ વ્યક્તિની સારી બાબતો વિચારવાનું શરૂં કરો.

સફળ અને સંતુલિત જીવન એ સફળ અને સંતુલિત વિચારોનું પરિણામ હોય છે.

નિષ્ફળતાઓને એક શિખામણ તરીકે જુઓ. એકની એક ભુલ ફરી ના થાય એનો પ્રયત્ન કરો. નિષ્ફળતાઓને વ્યક્તિગત અને આધ્યાત્મિક પ્રગતિના સોપાન ગણો.

2. ધ્યેયને અનુસરો

સમજો કે, ધ્યેય પ્રેરિત જીવન એ જ જીવનનો ધ્યેય છે. જીવનમાં કરવા લાયક કાર્યોને શોધવા, જાણવા અને માણવાં એ શાશ્વત સંતોષનાં સાધન છે. એટલે જ, એક કાગળ ઉપર તમારાં વ્યક્તિગત, સામાજીક, આર્થિક, વ્યાવસાયિક અને આધ્યાત્મિક ધ્યેય નક્કી કરીને લખો. આ ધ્યેયનું રોજ પઠન કરો અને તમારી જાતને એ ધ્યેય પામ્યા પછીની સ્થિતીમાં જુઓ. આ બધાં ધ્યેય મેળવવા કામ કરવાની હિમ્મત કેળવો.

તમારા ધ્યેયના પરિણામો વિશે સ્પષ્ટતા કેળવો. તમે ધ્યેયને જેટલો વધુ બારીકાઇથી વર્ણવી શકો એટલો એ વધુ નજીક. દા. ત., ગાડી ધરાવવી અને ડાર્ક બ્લ્યુ રંગની બી.એમ. ડબ્લ્યુ. 760 એલ આઇ લેવી એ બેમાં બહુ મોટો ફેર છે.

ધ્યેય પામવા પોતાના પર હકારાત્મક દબાણ ઉભું કરો.

દરેક ધ્યેયને પામવા માટે ચોક્કસ સમય મર્યાદા નક્કી કરો.

કોઇ પણ પ્રવૃત્તિ સતત 21 દિવસ સુધી કરો. આમ કરવાથી કોઇ પણ પ્રવૃત્તિ એક આદત બની જશે. અને આદત એ આપણી રોજિંદી ક્રિયાનો એક ભાગ બની જાય છે.

જીવનને માણો.

3. સતત અવિરત સુધારો કરો

રામકૃષ્ણ પરમહંસ કહેતાં કે મન તાંબાના લોટા જેવું છે. જો એને રોજ ઘસીને સાફ ના કરીએ તો એ કાળું પડી જાય. મનની વૃત્તિ જ હોય છે ખરાબ આદતોને જલ્દી અપનાવવાની. સારી આદતો એ જલ્દી ભુલી જાય છે. એટલે આપણે મનને સતત કાબુમાં રાખવું પડે છે.

જે કામ કરતાં મન પાછું પડે એ પહેલાં કરો. સહેલું કામ તો તમે ગમે ત્યારે કરી શકો એમ છો.

રોજ થોડો સમય એકાંતવાસ ગાળો. જાતને ઓળખવાનો, સમજવાનો પ્રયત્ન કરો.

નિયમિત યોગ/પ્રાણાયામ/કસરત કરો. એના માટે રોજ સ્નાન કરતાં પહેલા 15 મિનિટ ફાળવો. શરીરની શુધ્ધિ સાથે મનની શુધ્ધિ માટે પણ પ્રયત્નશીલ રહો.

શુધ્ધ સાત્વિક ખોરાક લો. ભગવાન ગીતામાં કહે છે કે તમે મને પત્ર, પુષ્પ, ફ્ળ અથવા પાણી પ્રસાદ તરીકે પ્રેમથી આપો. સાત્વિક ખોરાક પણ આ જ હોવો જોઇએ.

જે સારી બાબત શીખો એને અમલમાં મૂકો.

નિયમિત વાંચન કરો. હકારાત્મક અને સકારાત્મક વાંચન બહુ અગત્યનું છે.

રોજ રાત્રે ઉંઘતા પહેલાં દિવસમાં કરેલાં કામનું પૃથક્કરણ કરો અને શેમાં સુધારો થઇ શકતો હતો એ વિચારો.

રોજ 6 કલાકની ઉંઘ લો. સુર્ય ઉગે એ સાથે તમે જાગો. દરેકને સ્વસ્થ રહેવા માટે 6કલાકની ગાઢ ઉંઘ પૂરતી હોય છે.

હળવું સંગીત સાંભળો. હસો. નાનું બાળક રોજ 300 વખત હસતું હોય છે, જ્યારે વયસ્ક 15 વખત! આપણે હસવાનું જાણે ભૂલી જ જઇએ છીએ.

નિયમિત મંત્રજાપ કરો. મંત્ર એટલે મનને મુક્ત કરવું. નિયમિત જાપના સંસ્કાર બહુ ગાઢ હોય છે.

ચારિત્ર્યનું ઘડતર કરો. દરેક બાબત સંયમિત અને સંતુલિતપણે કરો. કાર્ય, વિચારની નીપજ છે. આદત, કાર્યની નીપજ છે. ચારિત્ર્ય, આદતનીનીપજ છે. ભવિષ્ય, ચારિત્ર્યની નીપજ છે. એટલે જ, સારા વિચાર કરો. જીવનમાં ઉદ્યમ, કરૂણા, દયા, ધીરજ, પ્રમાણિક્તા, હિંમત જેવાં સદગુણો વિકસાવો.

સરળ/સાદું જીવન જીવો.

4. શિસ્ત કેળવો

શિસ્ત એટલે જ યોગ્ય કેળવણીનું લક્ષણ. શિસ્ત સમયનો અયોગ્ય બગાડ પણ અટકાવશે.

મનોબળ કેળવો. શિસ્ત આપોઆપ આવશે.

મંત્રજાપ મનોબળ કેળવશે.

એકાંતને પિછાણો.

5. સમયને માન આપો

પળે પળે તમે એક બહુ અમૂલ્ય ભેંટ ગુમાવી રહ્યા છો એ જાણો. આપણને ગમતી પ્રવૃત્તિમાં તલ્લીન થતાં આપણે સમયને ભૂલી જઇએ છીએ. અણગમતી પ્રવૃત્તિ આપણને એક પળ કેટલી મોટી છે એ સમજાવે છે. કોઇ પણ પરિસ્થિતિ મનને વિચલિત ના કરે એનું ધ્યાન રાખો. સભાનપણે સમયને અનુસરવું બહુ જરૂરી છે.

જીવનમાં અગત્યની બાબતો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરો અને સંતુલન જાળવો. જીવનમા બનતી ઘટનાઓની પ્રતિક્રિયા આપતાં જીવવા કરતાં અગત્યની બાબતોને કેન્દ્રિત રાખી જીવન વ્યતિત કરો.

જીવનને સરળ બનાવો.

‘ના’ કહેતાં શીખો. જીવનમાં ઘણી અણગમતી પ્રવૃત્તિ અને સમયનો બગાડ અટકી જશે:)

મૃત્યુશૈયા પર છો એવી ભાવના કેળવો. જ્યારે માણસ અંતિમ ક્ષણોમાં હોય ત્યારે જે સહુથી અગત્યની બાબત છે એ કરશે. અને એ પણ સમયનો સહેજ પણ બિનજરૂરી બગાડ કર્યા સિવાય. આપણે જો આ ભાવના હંમેશ માટે રાખીએ તો સમયનો બગાડ અટકી જશે.

એક બહુ સામાન્ય હકીકત છે કે, જીવનના 80% પરિણામો 20% કાર્યોની નીપજ હોય છે. બાકીના 80% કાર્યોમા ઘણો વધારે સમય વ્યતિત થતો હોય છે.

સમયની ચોરી કરતાં શીખો. આજનાં ધમાલિયાં જીવન માટે આ બહુ અગત્યતા ધરાવે છે. જે લોકો સમય ન હોવાની ફરિયાદ કરતાં હોય છે એ જ સહુથી વધુ સમયનો બગાડ કરતાં હોય છે. જે લોકો વ્યસ્ત જીવન ગાળે છે,એ લોકો સમયની ચોરી કરીને પણ મહત્વનાં કાર્યોને અગત્યતા આપવાનું ભૂલતાં નથી.

6. નિઃસ્વાર્થ ભાવે સેવા કરો

જ્યારે માણસ સેવામાં નિઃસ્વાર્થ ભાવના કેળવે છે, ત્યારે એ આધ્યાત્મિક પંથ પર ઘણી મોટી પ્રગતિ સાધે છે. ગીતામાં ભગવાને ઠેર ઠેર આવી ભાવના કેળવવાની ભલામણ કરી છે. ભગવાન એવું પણ કહે છે કે દરેક કાર્ય મને અર્પણ કરીને કર, એનું ફળ પણ મને જ અર્પણ કરો. હું તને પાપમુક્ત કરવાનું વચન આપું છું. હું તને મુક્તિ આપી મારા સાન્નિધ્યમાં રાખવાનું વચન આપું છું.

સારું જીવન સારા યોગદાનથી મેળવાય છે.

જે મદદ માંગે છે એને અવશ્ય કરો.

બીજાને જીવનને ઉન્નત બનાવવાથી આપણે જીવનનાં એક સર્વોચ્ચ પરિમાણને પામી શકીએ છીએ.

7. વર્તમાનને અપનાવો

વ્યક્તિનો મોટા ભાગનો સમય ભવિષ્યના આયોજનમાં, એનાં સપનાં જોવામાં અને ભૂતકાળને વાગોળવામાં જ વ્યતિત થઇ જાય છે. માણસ વર્તમાનને માણવાનું તો જાણે ભૂલી જ જાય છે.

“આ પળ”માં જીવો.

તમારા બાળકનું બાળપણ જીવો. બાળકમાં જીવનને જોવાને આગવી, સરળ અને નિઃસ્વાર્થ દ્રષ્ટિ હોય છે. એને જે સીધું છે એ દેખાય છે. એ કોઇ બીજો દ્રષ્ટિકોણ નહિ કેળવે. એ કોઇ બીજો ખોટો વિચાર નહિ કરે.

દરેક દિવસ જીવનનો છેલ્લો દિવસ છે એવું ગણીને જીવો. જો આવું માનીને જીવી શકાય તો જીવનમાં બહુ મોટો પલટો આવી જાય.

ભવિષ્યનું ઘડતર કરો. આપણું ભવિષ્ય કોઇ બીજું ઘડતું નથી, ઘડી શકે નહિ.

આ સાત સુત્રો જીવન ઘડતરમાં બહુ મોટા સહાયક થઇ શકે એમ છે. આપણા આઇ.ક્યુ. કરતાં “હું કરી શકીશ” એવી ભાવના વધુ અગત્યની છે. આ ભાવના જીવન સાર્થક કરવા માટેનું મોટું પ્રેરણાસ્તોત્ર બની શકે એમ છે. શરીર, મન અને આત્માની શક્તિ/ક્ષમતામાં વધારો કરો. એને મુક્ત થવા દેવું જરૂરી છે. વિચારોને વિસ્તૃત કરો. બહુ વાસ્તવવાદી કે ગણતરીબાજ બનવા કરતાં જીવનમાં જે કરવું છે એ કરો. જ્ઞાન મેળવવા કરતાં વિચારશીલતાં કેળવવી વધુ અગત્યની છે.

આપના પ્રતિભાવ જણાવશો. આ સિધ્ધાંતો અમલમાં મુકવાની હિંમત કેળવીને એના પ્રયોગોનું પરિણામ શું આવે છે એ મને જરૂરથી જણાવશો. હું પણ આ અને આના જેવા બીજાં સારાં સિધ્ધાંતો પ્રમાણે જીવન જીવવાનો પ્રયત્ન કરી રહ્યો છું.

શ્રી પ્રતાપ હાઈસ્કુલ, વાંસદા – ચીરાગ પટેલ Feb 11, 2008

બે અઠવાડીયા પહેલાં એકાએક મને ગુગલ.કોમ પર શ્રી પ્રતાપ હાઈસ્કુલ, વાંસદા ‘સર્ચ’ કરવાનો વીચાર આવ્યો, અને મારા સાનન્દાશ્ચર્યે મને sphsvansda.com વેબસાઈટ જોવા મળી. વેબસાઈટ પર ઘુમતાં મને જાણે ભુતકાળ સજીવન થતો લાગ્યો. એક લાગણીની ડોર, જે 1991 બાદ સંતાઈ ગઈ હતી, એ ફરી સજીવન થતી લાગી. મેં ઈ-મેલથી સમ્પર્ક સાધ્યો, અને હીનેશ – જે મારા બાળપણનો મીત્ર છે- નો જવાબ પણ આવી ગયો! હીનેશે મને કંઈક સંદેશો આપવા વીનંતી કરી. અને, આ છે મારો જવાબ!

શીલ્પી જેમ અણઘડ પથ્થરની શીલા પર ટાંકણાંથી અદ્ભુત શીલ્પકામ કરે છે, એ જ પ્રમાણે પ્રતાપ હાઈસ્કુલનાં ગુરુજનોએ મને ઘડવામાં બહુ મોટો ફાળો આપ્યો છે. મારી યાદદાસ્ત એટલી સાબુત નથી (માહીતીના ઓવરફ્લોથી થોડી ડીફ્યુઝ થઈ ગઈ છે:)); એટલે જે ગુરુજનનું નામ યાદ ના રહ્યું હોય તેઓ માફી આપશો. પરમાર સાહેબ, વીદ્યાબેન, બારૈયાસહેબ, ચૌહાણસાહેબ, સોમાસાહેબ, રમીલાબેન, મગનસાહેબ, પ્રેમલસાહેબ, જાદવસાહેબ, સુશીલાબેન, સુમીત્રાબેન, ઠાકોરસાહેબ, ભારતીબેન – જેવા ગુરુજનોનો આજનો ચીરાગ ઘડવામાં ઘણો મોટો ફાળો રહ્યો છે. સર્વે ગુરુજનોને વંદન અને આશીર્વાદની અપેક્ષા.

શીક્ષકો જ્યારે જ્યારે કોઈ શીખ આપતાં હોય છે, ત્યારે ત્યારે સદ્વીચારનું એક બીજ પોતાની જાણ બહાર ઉભું કરતાં હોય છે. જ્યારે આ બીજ મોટા વટવૃક્ષ તરીકે ફાલે છે, ત્યારે તે વૃક્ષનું જીવન તો સાર્થક થાય જ છે, પરંતું તે શીક્ષક પણ પોતાનાં જીવનને સાર્થક કરી જાય છે. એટલે, આપણે બધાંએ ગુરુજનોને હંમેશા આદર આપવો અને તેમની શીખને સમજવા પ્રયત્ન કરવો જ. એમાંજ આપણાં વીદ્યાર્થીજીવનની સાર્થકતા છે.

આપણે દરેકે આપણી સંસ્કૃતીનો પણ પુરતો આદર કરવાની જરુર છે. સંસ્કૃતી આપણા વીચાર-આચારનું મુળીયું છે. એ જો ભુલી જઈશું તો આપણું અસ્તીત્વ જોખમાશે. દરેકે પોતાના ધર્મ અને સંસ્કૃતી મુજબ રોજ પ્રાર્થના કરવી અને જે તે ઉત્સવોમાં સમ્પુર્ણ આનન્દથી ભાગ લેવો અત્યંત જરુરી છે.

માત્ર સનાતનધર્મને માનનાર જ નહીં, પરંતુ મુસ્લીમ, ખ્રીસ્તી, પારસી દરેકે રોજેરોજ 10-15 મીનીટનું ધ્યાન કરવું જોઈએ. તમને ખબર હશે જ કે મહમ્મદ પયગમ્બરસાહેબ કે જીસસને આત્યંતીક ધ્યાનથી જ સત્યની પ્રાપ્તી થઈ હતી. એટલે, આપણે દરેકે ધ્યાન કરવું જ જોઈએ. તમે ૐ કે એવા કોઈ પણ મંત્ર કે નામથી ધ્યાન કરી શકો અથવા પ્રભુના કોઈ પણ સ્વરુપનું ધ્યાન કરી શકો. મેં નાનપણથી ધ્યાનની જે ટેવ પાડી છે, એ હજુ પણ ચાલુ જ છે. ધ્યાનથી આપણી મનની શક્તી કેન્દ્રીત થાય છે અને યોગ્ય દીશામાં વળે છે. જો ધ્યાનનો સમય ના મળતો હોય તો એવું વીચારો કે સવારે આપણે જેમ સ્નાન વગર બહાર નથી જતાં એમ જ ધ્યાન કર્યા વગર પણ બહાર ના જવાય.

નીયમીત કસરત કરવાની ટેવ પાડો. સુર્યનમસ્કાર કે એવી બીજી કોઈ પણ કસરત ભુલ્યા વગર અચુક કરો. પ્રાણાયામ કરી શકો તો સોનામાં સુગન્ધ ભળે. યોગ્ય વ્યક્તીનું માર્ગદર્શન લઈને તમે રોજ પ્રાણાયામ કરો. મુસ્લીમ કે ખ્રીસ્તી મીત્રોને પણ વીનંતી કે, ધર્મને વચ્ચે લાવ્યા વગર પ્રાણાયામ/કસરત/ધ્યાન કરશો. જે વસ્તુ કુદરતે મફતમાં આપી છે એનો ઉપયોગ કરીએ તો જ આપણે સાચા ગુજરાતી કહેવાઈએ (કોઇ ગુજરાતી મફત વસ્તુ છોડે?). અને રમત પણ ખુબ રમો. ક્રીકેટ, વોલીબોલ, ફુટબોલ, બેડમીંટન વગેરે ભરપુર રમો. રમવાથી શરીર કેળવાશે.

ખુબ વાંચો. પુશ્કળ વાંચો. સતત વાંચો. જ્યારે સમય મળે ત્યારે વાંચો. વીવીધ વીશયો પર વાંચન કરો. રોજ માત્ર 10 પાનાં વાંચશો તો પણ વર્શમાં 3650 પાનાં અર્થાત 10 મોટી ચોપડીઓ તમે વાંચી શકશો. મારા બાળપણમાં હું લગભગ 5000 ઉપરાંત પુસ્તકો વાંચી શક્યો હતો. આવું વાંચન આપણી દ્રશ્ટીને વીશાળ બનાવે છે. દરેક બાબતને સમજવાનો અભીગમ કેળવે છે. ઘણાં મીત્રોને ફીલ્મી સામયીકો વાંચવા ગમતાં હોય છે. સરસ! એ પણ વાંચો. એકવાર વાંચવાની ટેવ પડશે એટલે આપોઆપ નવાનવા વીશયોને વાંચવાનો અભીગમ કેળવાશે. સાથે ટીવી જોવું પણ જરુરી છે. ટીવી પર ક્રીકેટ જોવા ઉપરાંત ડીસ્કવરી, નેશનલ જ્યોગ્રાફીક વગેરે ચેનલ જોવાની ટેવ પાડો. કમ્પ્યુટર શીખો અને એનો યોગ્ય ઉપયોગ કરવાની ફરજ સમજો. કમ્પ્યુટર દરેકે દરેક વીદ્યાર્થીએ શીખવું ખુબ જ જરુરી છે. 21મી સદીમાં કમ્પ્યુટર એ જીવનનો અભીન્ન ભાગ છે.

આપણને દરેકને કોઈ બાબતનો શોખ હોય છે. એ શોખને આગળ વધારવાની કોશીશ કરો. જ્યારે આપણે શોખનું કામ કરતાં હોઈએ છીએ ત્યારે આપણું મગજ ચોક્કસ રસાયણોનો સ્ત્રાવ કરે છે, જે શરીરને ખુબ જ ફાયદાકારક હોય છે. અને બીજો મોટો ફાયદો એ કે, શોખ આપણને જીવન માણવાલાયક બનાવે છે. (ઘણીવાર શોખ આર્થીકરીતે પણ ફાયદો કરાવી આપે છે.)

જે તે ભણવાના વીશયો છે એમાં ખુબ જ મહાવરો કરો. એક સીધ્ધાંતને સમજવા માટે એના 10-15 ઉદાહરણ કરવા જરુરી છે, તો જ એ સીધ્ધાંત આત્મસાત થશે. પછી તમારે ગોખવું નહીં પડે. એ માટે ‘આળસ’ છોડવી એ પાયાની શરત છે. આવી રીતે દરેક વીશયો તૈયાર કરશો તો પરીક્ષા વખતે વધુ વાંચવું નહીં પડે. તમને આશ્ચર્ય થશે કે, મારી યાદશક્તી સારી ન હોવાથી, ઘણીવાર ગુજરાતી કવીતા યાદ રાખવા હું એના નીયમ બનાવતો હતો. ઘણીવાર મારા માર્ક્સ કપાવાનું કારણ મારી યાદશક્તીએ આપેલો દગો જ રહ્યું છે. છતાંપણ હું 90% માર્ક્સ જાળવી શક્યો છું એનું કારણ, જે તે વીશયને આત્મસાત કરવા માટેની મહેનત છે.

આગળ વધવા માટે તમે તમારી જાત સાથે જ સ્પર્ધા કરો. તમારો અંતરાત્મા જો તમારી મહેનતથી સંતોશ પામે તો તમે જગ જીત્યા!

આટલું કરશો અને સારી આદતો કેળવશો તો દુનીયાના કોઈ પણ ખુણામાં તમે તમારી સુગન્ધ પ્રસરાવી શકશો, અને સમાજને મદદરુપ થઈ શકશો.

દરેકમાં રહેલાં પરમ અંશને વન્દન. પ્રણામ.

ભારતયાત્રા 2 – ચિરાગ પટેલ એપ્રિલ 16, 2017

હું, ધર્મ અને દેવિન્દ્રભાઈ ફેબ્રુઆરી 23 ગુરુવારે સાંજે વડોદરાના નવા વિમાનમથક પરથી મુંબઈ થઈને કોઈમ્બતુર પહોંચવા નીકળ્યા. ધર્મ બપોરે અમદાવાદથી આવી ગયો હતો. મમ્મીએ બનાવેલું ભોજન જમી, દિગંતની ગાડીમાં અમે મથક પહોંચ્યા. દેવિન્દ્રભાઈને અમે લાડથી દેવાભાઈ નામે બોલાવીએ છીએ. દેવાભાઈ વહેલા આવી ગયા હતા. નવું વિમાનમથક મજાનું બનાવ્યું છે. ગુરુવાર જેવા કામકાજના ચાલુ દિવસે પણ પ્રવાસીઓની વધારે સંખ્યા જોઈ આશ્ચર્ય થયું.

એ દિવસે પહેલીવાર હું દિવસના પ્રકાશમાં વડોદરાથી મુંબઈ વિમાનમાં ગયો એટલે ગુજરાતની ભૂગોળ સારી રીતે જોઈ શક્યો. મુંબઈ ટર્મિનલ 1 વિમાનમથક પર પહોંચ્યા. બીજા વિમાનને વાર હતી એટલે મજાના ઢોસા ખાધા. જીવનમાં પહેલીવાર હું મુંબઈથી દક્ષિણ જઈ રહ્યો હતો, એનો રોમાન્ચ મનમાં હતો.

રાત્રે લગભગ દશ વાગ્યે અમે કોઈમ્બતુર વિમાનમથકે પહોંચ્યા. ચોતરફ સાદગી આંખોમાં સમાતી હતી. ધ રેસીડેન્સી હોટેલમાં મેં ઈમેલ દ્વારા નોંધણી કરાવી દીધી હતી, એટલે મથકની બહાર ટેક્સી કરી લીધી અને હોટેલ પર પહોંચ્યા. ત્યાં સજાવટ અને વ્યવસ્થા સરસ હતી. અમારા રૂમમાં સગવડ અમેરિકાની કક્ષાએ આવી એટલી સારી હતી. ન્હાઈ, થોડી વાતો કરી અમે નિદ્રાદેવીને શરણ થયા.

24મી ફેબ્રુઆરી શુક્રવારે, અમે સવારે વહેલા ઉઠી, પરવારીને નીચે નાસ્તો કરવા કરવા પહોંચી ગયા. નાસ્તામાં દક્ષિણ ભારતીય વાનગીઓ ગરમાગરમ પીરસાતી હતી. સાથે આંતરખંડીય (continental) વાનગીઓ પણ હતી. અમે વ્યવસ્થિત નાસ્તો કરી, હોટેલનું બિલ ચૂકવી નીકળી પડયા. ગઈકાલે એરપોર્ટથી અમે જે ટેક્સીમાં હોટેલ આવ્યા હતા એની સાથે જ આજે ઈશા કેન્દ્રમાં જવાની વ્યવસ્થા કરી દીધી હતી. એ ટેક્સીવાળો આવી ગયો હતો.

સવારે કોઈમ્બતુર શહેર મને વડોદરા જેવું લાગ્યું – મધ્યમ, શાંત, સુઘડ. વડોદરા, અમદાવાદ અને કોઈમ્બતુરની મનોમન સરખામણી મેં કરવા માંડી. કોઈમ્બતુર અને અમદાવાદમાં હોટેલ, દુકાનોના પાટિયા મોટે ભાગે દ્વિભાષી છે – ઈંગ્લીશ અને ગુજરાતી/તમિલ. જયારે વડોદરામાં માત્ર ઈંગ્લીશ પાટિયાનું પ્રમાણ વધારે છે. વાહનોની ધમાલ સહુથી વધારે અમદાવાદમાં છે. વડોદરાનું સ્થાન પછી આવે, જયારે કોઈમ્બતુર વાહનો બાબતે ઘણું શાંત લાગ્યું. કોઈમ્બતુરના રસ્તાઓ સપાટ અને વ્યવસ્થિત લાગ્યા. અહીં કદાચ વર્ષોથી રસ્તાઓ સારા છે. જયારે ગુજરાતમાં નરેન્દ્રભાઈના શાસનકાળમાં સારા રસ્તાઓ દેખાયા છે. મેં ટેક્સીચાલક સુભાષને કોઈમ્બતુર શેના વિષે જાણીતું છે એવું પૂછ્યું. તેણે જણાવ્યું, ઈશા કેન્દ્ર. છેક વેલિયનગિરિ ઈશા કેન્દ્રના આશ્રમ સુધી ઠેર-ઠેર આજના મહાશિવરાત્રીના ઉત્સવ વિશેના પાટિયા લાગેલા હતા. વળી, અમ્મા જયલલિતા વિશેના તમિલ લખેલા પાટિયા પણ બહુ જોયા.

વચ્ચે આવતા નાના ગામડાઓના નામ તો હવે યાદ રહ્યા નથી. ગૂગલ પર ખબર પડી જશે. લગભગ દોઢ કલાકે અમે આશ્રમ પહોંચ્યા. સાંજે વડાપ્રધાનશ્રી નરેન્દ્ર મોદી આવવાના હતા એટલે સુરક્ષા વ્યવસ્થા વધારે કડક હતી. અમને ઉતારીને સુભાષ બીજે દિવસે વહેલી સવારે પાંચ વાગ્યે આવી જવાનો વાયદો કરી નીકળી ગયો. મેં એનો ફોન નંબર લઈ લીધો.

અમે પ્રવેશદ્વારે પહોંચ્યા ત્યારે તો ત્યાં માનવ મહેરામણ હિલોળા લઈ રહ્યો હતો! અમને બીજા એક મોંકાણના સમાચાર ત્યાં જઈને મળ્યાં કે અમારો સમાન (બેગ/થેલો) સુરક્ષા વ્યવસ્થા કડક હોવાને લીધે અંદર લઈ જઈ શકાય એમ નહોતો. થોડી પૂછપરછમાં ખબર પડી કે જો અમે આશ્રમના સ્થળે પહોંચીશું તો ત્યાં અતિથિઓ માટે સામાન રાખવાની વ્યવસ્થા હતી. આમ-તેમ પૂછીને અમે બહાર નીકળ્યા પણ કોઈને આશ્રમ પહોંચવાનો રસ્તો ખબર નહતો. મહાશિવરાત્રીનો ઉત્સવ મોટો હોવાથી અને લગભગ છ લાખ લોકો આવવાની ધારણાથી, પૂરો કાર્યક્રમ વાહનોના પાર્કિંગના સ્થળે કામચલાઉ વ્યવસ્થા ઉભી કરી, થવાનો હતો. આશ્રમ જવા લગભગ 3-4 કિલોમીટર ચાલીને જવું પડે એમ હતું. પ્રવેશની આજુબાજુના સ્થળે ઘરોમાં અમે સામાન રાખવા વિષે પૂછી જોયું. પોલીસની સુચનાને લીધે કોઈ અજાણ્યા લોકોના સામાન રાખી શકે એમ નહોતા. એક સ્થળે એક ટેક્સીવાળા ભાઈએ એમની ટેક્સીમાં સામાન રાખવા સ્વીકાર્યું પણ અમે ખચકાયા અને એ વ્યવસ્થા સ્વીકારી નહિ. ત્યાં એક રિકશાવાળા હિન્દી બોલી/સમજી શકતા ભાઈ મળ્યા. એ ગુજરાતના રાજુલામાં દશ વર્ષ રહ્યા હોવાથી હિન્દી બોલી શકતા હતા. એ અમને બીજા ભાઈને રસ્તો પૂછી રિક્ષામાં બેસાડી આશ્રમ બાજુ લઈ ગયા. રસ્તાની બંને બાજુ નાળિયેરીના વૃક્ષો અને સરસ લીલોતરી હતા. દશેક કિલોમીટરની દડમજલ પછી પણ અમને આશ્રમ મળ્યો નહિ એટલે થાકીને પાછા ઉત્સવના પ્રવેશદ્વારે આવ્યા.

સમગ્ર ઘટનાક્રમના ફોટા તમે અહીં જોઈ શકશો: https://1drv.ms/f/s!Ai1KZ3s17Z27iGqwzoHqRtJv4y8f

લોકો તો વધુને વધુ સંખ્યામાં આવ્યે જ જતા હતા. અમે છેવટે એવું નક્કી કર્યું કે વારાફરતી બે-ત્રણ કલાક એક જણ સામાન સાચવતું બહાર બેસે અને બીજા બે અંદર જાય. અંદર જવાની વાર હતી એટલે અમે એક વૃક્ષની છાંયામાં જમાવી દીધી. આજુબાજુ બેઠેલા લોકો ગુજરાતીઓ કરતા વધુ સરળ જણાયા. એક ચેન્નાઈનો શિક્ષક યુવાન પણ ત્યાં હતો. એની સાથે અનેક વાતો થઈ. એ આશ્રમમાં આખી રાત ધ્યાન કરવા આવ્યો હતો. પણ એને આશ્રમ જવાનો રસ્તો મળતો નહોતો. આટલી રઝળપાટમાં મેં એટલા વિસ્તારમાં ક્યાંય પાન-બીડીનો ગલ્લો ના જોયો કે કોઈ પાનની પિચકારી મારતો કે ધુમાડા કાઢતો ના જોયો!

અમે વાતો કરતા હતા ત્યાં બે સ્વયંસેવકો જેવા લગતા યુવાનો પસાર થયા. મેં એમને રોકીને પૂછપરછ કરવા માંડી. એક યુવાન દિલ્હીનો અને બીજો કોલકાતાથી હતો. બંને આશ્રમમાં દશેક દિવસથી હતા અને પાછલા દિવસે ધ્યાનેશ્વર લિંગની પ્રાણપ્રતિષ્ઠાથી પ્રભાવિત હતા. દિલ્હીનો યુવાન ધ્યાનેશ્વર લિંગને માધ્યમ રાખી ધ્યાન કરવા પર વધારે ભાર મુકતો હતો. તેના કહેવા મુજબ જેટલો સમય એનો ધ્યાનમાં જતો હતો એટલો એ વધુ ને વધુ ધ્યાનેશ્વર લિંગમાં સમાતો જતો હોય એમ અનુભવતો હતો અને દૈહિક ભાન ભૂલી જતો હતો. એ બંને પાછા જતા હતા. મેં કારણ પૂછ્યું તો જાણવા મળ્યું કે ધારવા કરતા મોટી સંખ્યામાં લોકો ઉમટી પડ્યા હતા એટલે બધા સ્વયંસેવકો ગુંચવાઈ ગયા હતા. વળી, બંને જણા આધ્યાત્મિક અનુભવનું ભાથું લઈને જતા હતા એટલે મહાશિવરાત્રીની “પાર્ટી”નું તેમને ખાસ મહત્વ નહોતું.

ત્યાં મારુ ધ્યાન ગયું કે પ્રવેશ આગળ લોકો પોતાના થેલા કે બેગ એમનેમ મૂકી અંદર જતા હતા! એ જોઈ અમે નક્કી કર્યું કે જે થશે એ જોયું જશે. આમ પણ એવો કોઈ કિંમતી સામાન તો સાથે હતો નહિ. એટલે “હર હર મહાદેવ” બોલી અમે પણ સામાન બહાર મૂકી દીધો! પ્રવેશ માટે મેં ઓનલાઇન નોંધણી કરાવી હતી પણ એ માત્ર નિઃશુલ્ક પ્રવેશ માટે હતી. અમને એમાં આગળ બેસવા મળે એવું હતું નહિ. એટલે મિત્ર ધર્મએ નર્મદા પ્રવેશના રૂપિયા ચૂકવ્યા. અમને હાથના કાંડે નર્મદા પ્રવેશ દર્શાવતી પીળા રંગની પટ્ટી એક સ્વયંસેવક બહેને બાંધી આપી. ત્યાં પ્રવેશનું વર્ગીકરણ ભારતમાં નદીઓના ભૌગોલિક સ્થાન મુજબ હતું. સહુથી આગળ કૈલાશ, પછી ગંગા/યમુના, પછી નર્મદા, કાવેરી, મહાનદી વગેરે.

અંદર ગયા પછી અમને ઉત્સવની ભવ્યતા નજરે ચઢી. માણસોનો દરિયો ઘૂઘવતો હતો. અમે નર્મદા તરફ જતા પહેલા ભોજનના સ્ટૉલ બાજુ ગયા. ત્યાં લાલ ચટાક વાનગીઓ જોઈ ખાવાની હિમ્મત ના થઈ એટલે નાળિયેર પાણી પીધું. એક બાજુ કામચલાઉ શૌચાલય બાંધેલા હતા. પાણીના મોટા બાટલાને અડધેથી કાપી, પીવીસી પાઈપ સાથે જોડી વ્યવસ્થિત બાંધણી કરી હતી. એનો લાભ લઇ અમે નર્મદા સ્થળે પહોંચ્યા. અમે પીળી પટ્ટી બતાવી અંદર ગયા. અમે સ્ટેજની ઘણી નજીક હતા અને સ્ટેજ પરની હિલચાલ જોઈ શકતા હતા. જો કે આખા સ્થળે અનેક મોટા પડદા હતા જેમાં ટીવી પર પ્રસારણ થાય એ બતાવવાની વ્યવસ્થા હતી. અમે વચ્ચેના કાળા તંબુની નજીકની ખુરશીઓ પર બેઠા.

ઘડિયાળમાં હજુ પાંચ જ વાગ્યા હતા એટલે તડકે નહાતા અમે બેઠા. મેં થોડું આગળ જઈ આદિયોગીની મૂર્તિ સાથે “સેલ્ફી” લીધો. એટલે એક અમેરિકન બહેન ઉભા થયા અને મને આદિયોગી સાથે સરસ ફોટા પાડી આપ્યા. પછી મને કહે, One AdiYogi with other AdiYogi!

ઈશા આશ્રમની શરૂઆતમાં આદિયોગીની 112 ફૂટની વિશાળ મૂર્તિ આઠ મહિનાના પરિશ્રમથી સ્વયંસેવકોએ બનાવી છે. સદ્દગુરુના કહેવા પ્રમાણે આપણા શરીરમાં 112 ચક્ર હોય છે અને આદિયોગી શિવશંભુએ મુક્તિના 112 માર્ગ બતાવ્યા હોવાથી એ મૂર્તિ 112 ફૂટની બનાવી છે. એ મૂર્તિ માત્ર ખભા સુધીના ચહેરાવાળા આદિયોગીની છે. ભાલ પર શ્વેત તિલક, માથે બીજનો ચંદ્ર, ગળામાં રુદ્રાક્ષની માળા, પૌરુષિય યુવાન ચહેરો, વાંકડિયા લાંબા વાળ, કાનમાં કુંડળ, જમણા ખભે નાગ અને અર્ધ બીડેલી ધ્યાનમગ્ન આંખો – આ છે આદિયોગી જેમણે યોગની સપ્તર્ષિઓને સહુપ્રથમ દીક્ષા આપી. આ મૂર્તિની પ્રાણપ્રતિષ્ઠાનો આજે મહોત્સવ હતો.

ધીરે-ધીરે મારી અંદર આદિયોગીની આભાનો પ્રકાશ ઘૂંટાતો જતો હતો. લગભગ સાત વાગ્યે સૂર્ય વેલિયનગિરિની નાની પહાડી પાછળ સંતાઈ જવા લાગ્યો એટલે થોડી રાહત લાગી. લોકોના આગમનનો અવિરત પ્રવાહ ચાલુ જ હતો. થોડી વારમાં દૂરથી એક હેલીકૉપટર આવતું દેખાયું એટલે લોકોએ હર્ષનાદ કરી હાથ હલાવ્યા. બધાને લાગ્યું એમાં વડાપ્રધાનશ્રી હશે. પરંતુ એક પછી એક એમ બીજા બે કૉપટર પણ આવ્યા. જો કે લોકોએ ત્રણેય કૉપટરને હર્ષનાદથી વધાવી લીધા. વડાપ્રધાનશ્રીએ આશ્રમની મુલાકાત લીધી, ધ્યાનલિંગની આરતી કરી, અને પછી સ્ટેજ પર આવ્યા. અમને આખો ઘટનાક્રમ મોટા પડદે જોવા મળ્યો. એનો વિડીયો અહીં જોઈ શકાશે: https://www.youtube.com/watch?v=aO83xQQLdpI

સદ્દગુરુ લિખિત આદિયોગી પુસ્તક અને આદિયોગીની પ્રાણપ્રતિષ્ઠિત મૂર્તિનું સ્વાગત વડાપ્રધાનશ્રીએ કર્યું. કૈલાશ ખેરે પ્રસૂન જોશી લિખિત આદિયોગીનું મજાનું ગીત પ્રસ્તુત કર્યું. અમે ઉપસ્થિત હતા એ સમયનો વિડીયો અહીં જોઈ શકાશે:https://www.youtube.com/watch?v=o1tgYKXKBoc અને એનું સ્ટુડિયો સંસ્કરણ અહીં: https://www.youtube.com/watch?v=sq8yDhlUfUE વડાપ્રધાનશ્રીએ પ્રસંગોચિત ભાષણ કર્યું.

લગભગ આઠ વાગ્યે વડાપ્રધાનશ્રીની વિદાય પછી મહાશિવરાત્રીનો ઉત્સવ શરુ થયો. મેં સેલફોન જોયો તો ખ્યાલ આવ્યો કે એમાં સિગ્નલ અવરોધવામાં આવ્યા હતાં. એની શરૂઆત “યોગેશ્વરાય નમઃ” સ્તોત્રથી થઈ. શરૂઆતના બે કલાકનો વિડીયો અહીં જોઈ શકાશે: https://www.youtube.com/watch?v=277W98hyWT4 આદિયોગીની મૂર્તિ પાછળથી પ્રકાશનો શેરડો ઉપર જાય એવી વ્યવસ્થા હતી એટલે રાતના અંધારામાં આદિયોગીની મૂર્તિ ભવ્ય લાગતી હતી.

હવે, લગભગ સવા દશ વાગ્યે સદ્દગુરુએ સ્ટેજ સાંભળી લીધું. મને હતું કે વડાપ્રધાનશ્રીની વિદાય પછી મોટાભાગના લોકો વિખેરાઈ જશે.પરંતુ, અબાલવૃધ્ધ સહુ લગભગ 6 લાખ લોકો હજુ ત્યાં જ હતા. ડ્રોન વડે રેકૉર્ડ કરેલો વિડીયો પણ થોડી વારે પડદા પર દેખાતો હતો એના પરથી માનવમહેરામણનો ખ્યાલ આવતો હતો. અડધી રાત નજીક હતી ત્યારે સદ્દગુરૂએ તેમના ગુરુનો એક પ્રસંગ સંભળાવ્યો, જે તમે અહીં જોઈ શકશો: https://www.youtube.com/watch?v=aOSm-9obQXY&t=4122s ફાસ્ટ ફોરવર્ડ કરીને વિડીયો 53:00 બતાવે ત્યાંથી વિડીયો જોશો. સ્થાનિક સમય લગભગ 11.17pm હશે. ટૂંકાણમાં કહું તો સદ્દગુરુ જગ્ગી વાસુદેવના ગુરુ શ્રી પલાની સ્વામી પલાની પાસે ધ્યાનમાં બેઠા હતા અને ગામવાસીઓએ એમને એમની અયોગ્ય વર્તણુંક વિષે પૂછ્યું તો પલાની સ્વામીનું મુખ અને આંખો બંધ હોવા છતાં દરેકને “શંભો” સંભળાયું! આ વાત પછી સદ્દગુરુએ અમને “શંભો” મંત્રનું ધ્યાન કરાવ્યું. મેં જે વીડિયોની લિંક આપી છે એમાં પુરી વિધિ છે અને તમે એ સાથે-સાથે કરી શકશો.

આ ધ્યાન દરમ્યાન સ્થાનિક સમય લગભગ 11.30pm અને વીડિયોમાં 1:05:00 બતાવે ત્યારે આજ્ઞા ચક્ર પર હથેળી મુકવાની હોય છે. એ સમયે સદ્દગુરુ ત્રણ-ચાર વાર શંભો બોલી અટકી જાય છે. પરંતુ, મને ત્યાં અલગ અનુભવ થયો હતો. સદ્દગુરુ અટકી ગયા પછી 5-8 સેકન્ડમાં મારા મગજમાં ઊંડાણમાંથી એમનો શંભો અવાજ મને સંભળાવો શરુ થયો એટલે મેં પણ એનું ઉચ્ચારણ શરુ કર્યું. થોડીવારમાં એ અવાજ અટકી ગયો અને પછી સદ્દગુરુનો માઈક પર શંભો અવાજ સંભળાવો શરુ થયો. એટલે મેં ફરી ઉચ્ચારણ શરુ કર્યું. ધ્યાન પૂરું થયું એટલે મેં દેવાભાઈ અને ધર્મને તેમના અનુભવો પૂછ્યા. દેવભાઈને ખુબ જ ઊંઘ આવતી હોવાથી તેમનાથી ધ્યાન નહોતું થયું. જયારે ધર્મને બરાબર મારા જેવો જ અનુભવ થયો હતો. લગભગ ત્રણ અઠવાડિયા પહેલા મેં આખા ઉત્સવના વિડીયો જોયા અને એમાં આ સમયે મને અને ધર્મને થયેલો અનુભવ યાદ આવ્યો એટલે એ ભાગ ખાસ જોયો! એ જોઈ હું વિચારમાં પડી ગયો! તમે પણ એ વિડીયો જોશો તો ખ્યાલ આવશે કે આજ્ઞા ચક્ર પર બધાની હથેળી હોય છે ત્યારે સદ્દગુરુ થોડીવાર શંભો બોલે છે પછી બધાને ધ્યાનમાંથી જગાડતા સુધી ફરી એ બોલતા જ નથી! તો અમને તેમનો અવાજ કેવી રીતે સંભળાતો હતો? એટલે મેં વિડિયોનો એ ભાગ ધ્યાનપૂર્વક જોયો તો જણાયું કે ઘણા બધા લોકો શંભોનું ઉચ્ચારણ કરે છે. કેટલાક લોકો આવેશમાં ધૂણે છે, કેટલાક ચીસો પાડે છે, કેટલાક ઊંડા ધ્યાનમાં છે. એટલે જે લોકો શંભોનું ઉચ્ચારણ કરે છે એ દરેકને મારા અને ધર્મ જેવો અનુભવ થયો હોવો જોઈએ! મેં ફરી આ ધ્યાન કરી જોવા વિચાર્યું. એટલે વિડીયો ફરી ગોઠવી ધ્યાન શરુ કર્યું. આ વેળા મને આજ્ઞા ચક્રમાં ભૂરાશ પડતું પ્રવાહી દેખાયું અને એમાં અનેક તારલાં ચમકતાં દેખાયા. હું એ પ્રવાહીમાં તરબોળ હતો! આવું પ્રવાહી મેં કદી જોયું નથી. આજ્ઞા ચક્રમાં મને હંમેશા કાળું કે ઘેરું વર્તુળ દેખાય છે પણ આવું પ્રવાહી નહિ.

સદ્દગુરુ બીજું ધ્યાન સ્થાનિક સમય 11.49pm અને વીડિયોમાં 1.24.00 સમયે કરાવે છે. લગભગ અડધો કલાકનું ધ્યાન તમે વિડીયો સાથે કરી શકો છો. આ ધ્યાન પછી મારી પાછળ બેઠેલો એક યુવાન ભાવાવેશમાં લગભગ બીજા અડધો કલાક સુધી ધ્રૂજતો હતો. એક યુવતી શિવ શંભોની બૂમો પાડતી બેઠકની વચ્ચેના ઉંચા કરેલા પ્લેટફોર્મ જેવા રસ્તે દોડીને સ્ટેજ સુધી પહોંચી ગઈ અને ફરી દોડતી, બૂમો પાડતી પાછી ફરી. આ વેળા એ shiva I feel you ની બૂમો પાડતી હતી. તમે વીડિયોમાં જોઈ શકશો કે ભાવાવેશમાં ઘણા લોકો જુદી જુદી ક્રિયાઓ કરતા હતા. હું માનુ છું કે આ જ ભાવસમાધિ છે. વ્યક્તિ દેહભાન ભૂલી પોતાના જીવને શિવમાં મેળવી દેવા પ્રયત્ન કરે છે. મને અને ધર્મને એની થોડી ઝલક મળી!

પછી સમગ્ર મહાશિવરાત્રી દરમિયાન વિવિધ નાચ-ગાન જુદા-જુદા મંડળો દ્વારા પ્રસ્તુત થયા. સદ્દગુરુ પોતે પણ મસ્તીમાં નાચવા લાગતા હતા. એ જયારે પ્લેટફોર્મ જેવા રસ્તે ચાલીને બધાની નજીક આવતા હતા ત્યારે લોકો એમને નજીકથી જોવા પડાપડી કરતા હતા. સમગ્ર વાતાવરણ ભાવાવેશમય અને પવિત્ર હતું. ભાગ્યે જ કોઈ ઊંઘતું હશે.

અમે વચ્ચે થોડો સમય કંઈક પીવા માટે લેવા ગયા. એક સ્થળે દરેક વ્યક્તિને પૂરું પડી શકે એ રીતે મહાપ્રસાદંની વ્યવસ્થા હતી. ગ્રામજનો, સામાન્ય માણસો, અબાલવૃધ્ધ, બધાં જ મોટા વાડકા ભરી એ પ્રસાદ ખાતા હતા. અમે કૉફી પીધી અને આઈસ્ક્રીમ લીધો. અમારી બેઠકે આવતા અડધો કલાક જેટલો સમય થઈ ગયો એટલી ભીડ હતી.

આ ઉત્સવના બીજા વિડીયો અહીં જોઈ શકાશે:
ભાગ 4 – https://www.youtube.com/watch?v=jg0DTg-SRZA
ભાગ 5 – https://www.youtube.com/watch?v=xo4YNrQ2cf4&t=4828s
ભાગ 6 – https://www.youtube.com/watch?v=hnVmXzhJFGI

વડાપ્રધાનશ્રી નરેન્દ્ર મોદી ઉપસ્થિત હતા ત્યારે ડમરુના નાદથી સુશોભિત ગાનનો મેં લીધેલો વિડીયો અહીં જોઈ શકશો: https://www.youtube.com/watch?v=TIg_7sm-upw
બીજો એક મેં લીધેલો વિડીયો: https://www.youtube.com/watch?v=MlH5ACU6tGQ
પ્રવેશનો વિડીયો: https://www.youtube.com/watch?v=5jS2LOXR3Fk

લગભગ સાડા ચાર વાગ્યે અમે ત્યાંથી નીકળ્યા. ઉત્સવ હજુ ચાલુ જ હતો. મોટાભાગના લોકો પણ ત્યાં જ બેઠાં હતા. અમારા જેવા અમુક લોકો નીકળતા હતાં. બહાર નીકળી અમે સામાન શોધ્યો અને અમારા આશ્ચર્ય વચ્ચે બધું જ જેમનું તેમ હતું! હવે અમે સુભાષની રાહ જોતા થોડા આગળ ચાલતા નીકળ્યાં. રસ્તા પર માણસો અને વાહનોની ભીડ હતી. દેવાભાઈ એક કામચલાઉ વેચાણ સ્થળેથી કાપેલી કાચી કેરી લઈ આવ્યા. એની ચીરીઓ વચ્ચે અથાણાંનો મસાલો હતો. ખાવાની મજા પડી.

સુભાષને શોધવો મુશ્કેલ હતો. અમે એકબીજાને ઘણાં ફૉન કર્યા પણ અમને તમિલ આવડે નહિ અને એનું ઈંગ્લીશ અધકચરું હતું. એક બસ ડેપો દેખાયો તો ત્યાં જઈ એક ભાઈને મેં ફોન આપ્યો અને સુભાષને તામિલમાં સમજાવવા કહ્યું. છેવટે માંડ પોણા છ વાગ્યે સુભાષની ટેક્સી અમારા સુધી પહોંચી. અમારે આઠ વાગ્યે વિમાનમથકેથી ઉપડવાનું હતું એટલે સાત વાગ્યે તો પહોંચવું જ પડે એમ હતું. રસ્તો દોઢ કલાકનો હતો પરંતુ સુભાષે કલાકમાં અમને કોઈમ્બતુર વિમાનમથકે પહોંચાડી દીધાં! રસ્તામાં અનેક જગ્યે સલામતીના કારણોસર ફરી-ફરીને જવું પડ્યું તો પણ સમયસર પહોંચી ગયા. મુંબઈ થઈ સાંજે અમે વડોદરા પહોંચી ગયા. લગભગ છત્રીસ કલાક સુધી અમે ઊંઘ્યા નહોતાં અને ભોજનપેટે નાળીયેરપાણી, કોફી અને આઈસ્ક્રીમ લીધાં હતાં.

આ મહાશિવરાત્રીની ના ભૂલી શકાય એવી અમીટ છાપ મારા પર પડી છે. સમગ્ર કાર્યક્રમમાં સંયમ, સાદગી અને પવિત્રતાનો અનોખો સંગમ અને આદિયોગીની વિશાળ છત્રછાયા હરહંમેશનું સંભારણું છે.

મારી ભારતયાત્રાનું આ બીજું ચરણ સમાપ્ત!